تمرین
ریکاوری پس از سکته مغزی با ورزش
مهر
تاثیر تمرین مقاومتی در توان بخشی سکته مغزی
مقدمه
تاثیر فعالیت ورزشی بر کیفیت زندگی و جلوگیری از سکته مغزی بعدی، یکی از موضوعات اخیر در تحقیقات می‌باشد. فاکتورهای مهمی باید برای توان بخشی افراد با سابقه سکته مغزی در نظر گرفت. مانند نیروی عضلانی، بازیابی توانایی راه رفتن، بازیابی تعادل و هماهنگی. توانایی راه رفتن به طور مستقل مهم‌ترین هدف توان بخشی پس از سکته مغزی است. بنابراین، پیشرفت راه‌هایی برای بهبود توانایی راه رفتن یکی از موضوعاتی است که اخیرا بسیار به آن پرداخته شده است.
به دلیل نقص حرکتی، نیازهای انرژی در فعالیت‌های روزمره پس از سکته مغزی به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. با این حال، آمادگی و سازگاری قلبی ریوی در مقایسه با افراد سالم بسیار کاهش می‌یابد. این باعث کاهش استقلال در فعالیت‌های روزمره زندگی می‌شود و عوارض مربوط به سکته مغزی ثانویه را موجب می‌شود.
هدف از مطالعه مروری و متاآنالیز حاضر، بررسی تاثیر تمرین مقاومتی بر ریکاوری پس از سکته مغزی می‌باشد.
مطالعه از چه روشی برای تاثیر تمرین مقاومتی بر توان بخشی سکته مغزی استفاده کرده است؟
به طور کلی ۳۰ مطالعه بررسی شدند. ۱۰۵۱ بیمار با سابقه سکته مغزی شرکت کردند. مطالعات بر اساس پروتکل به سه گروه تقسیم شدند؛ ۱. تمرین مقاومتی در مقایسه با بدون هیچگونه تداخلاتی، ۲. تمرین مقاومتی در مقایسه با سایر تداخلات و ۳. تمرین مقاومتی در مقایسه با پروتکل تمرین مقاومتی دیگر.
پارامترهای سکته مغزی که در سه گروه ذکر شده در بالا بررسی شدند شامل:
- راه رفتن (سرعت راه رفتن، طول گام، پشتیبانی مضاعف، توزیع فشار کف پا، زمان بندی بالا رفتن، تست راه رفتن ده متری، بالا و پایین رفتن از پله، آزمون پیاده روی شش دقیقه‌ای، آزمون بالا رفتن از پله و …)؛ در گروه ۱، ۲، ۳
- نیروی عضلانی و عملکرد حرکتی اندام تحتانی (نیروی عضلانی، نیروی پویا، نیروی ایزوکینتیک، حداکثر نیرو، نیروی ایزومتریک، قدرت حداکثر عضلات پایین تنه)؛ در گروه ۱، ۲، ۳
- نیروی عضلانی و عملکرد حرکتی اندام فوقانی (از طریق آزمون‌های مختلف)؛ در گروه ۲
- کیفیت زندگی، استقلال و بازگشت به جامعه (با استفاده از نظر سنجی‌های مختلف)؛ در گروه ۱، ۲، ۳
- تحرک، تعادل و کنترل وضعیتی (از طریق مقیاس‌های مختلفی مانند سرعت نوسان با چشم باز و با چشم بسته)؛ گروه ۱، ۲، ۳
- آمادگی قلبی ریوی (از طریق آزمون‌های مختلف مانند آزمون تردمیل و ارگومتر)؛ در گروه ۲، ۳
- نقص‌های عصبی (از طریق مقیاس سکته مغزی اروپا)؛ در گروه ۲
- اسپاستیسیتی (سفتی اندام که توسط آسیب به نقطه‌ای از مغز یا نخاع بوجود می‌آید.) و هایپرتونی (سفتی عضلات) (از طریق روش‌های مختلف مانند مقیاس اصلاح شده Ashworth )؛ در گروه ۱، ۲
- حالت احساسی و هیجانی (از طریق پرسشنامه‌های مختلف)؛ در گروه ۱، ۲
- توانایی‌های شناختی (از طریق مقیاس‌های مختلف)؛ در گروه ۱
- سایر شاخص‌های فیزیولوژیکی مرتبط با سلامتی (فعالیت EMG، سطح مقطع عرضی و حجم عضلات، تری‌گلیسرید کل، انسولین ناشتا و …)؛ در گروه ۱، ۲، ۳. همه این موارد با توان بخشی عصبی مرتبط هستند. به عنوان مثال، سکته مغزی باعث نقص در الگوی راه رفتن طبیعی و سطح آمادگی می‌شود که با افزایش توده چربی همراه است. این چاقی با خطرات سلامتی عمده، محدودیت‌های عملکردی و بی‌نظمی متابولیکی همراه است.
تمرین مقاومتی بر ریکاوری سکته مغزی چه تاثیری دارد؟
-
تمرین مقاومتی در برابر بدون هیچگونه تداخلاتی
۱۱ مطالعه در این گروه جای می‌گیرند. در مجموع ۴۰۳ نفر بین ۳ ماه تا ۴.۸ سال پس از سکته مغزی در این مطالعات شرکت کردند. تعداد جلسات تمرینی در این مطالعات بین ۱۲ تا ۴۰ جلسه تمرین مقاومتی پایین تنه یک طرفه (طرف تحت تاثیر سکته) یا دو طرفه (هر دو طرف) بود. ۲ مطالعه نیز تمرین مقاومتی برای عضلات بالاتنه را اجرا کردند. بیشتر مطالعات تمرینات کانسنتریک و تنها دو مطالعه تمرینات اکسنتریک را در پروتکل خود اجرا کردند.
اثربخشی: در مجموع، داده‌ها نشان می‌دهد که تمرین مقاومتی نسبت به عدم مداخله در حمایت از ریکاوری پس از سکته مغزی بهتر است. برای راه رفتن، اسپاستیسیتی و هایپرتونی و حالت احساسی و هیجانی، فقط برخی از داده‌ها بهبودی با تمرین مقاومتی را در مقایسه با عدم مداخله نشان دادند. تمرین اکسنتریک پارامترهای ارزیابی شده را نسبت به تمرینات کانستنریک به طور اندکی بیشتر بهبود بخشید. هیچ تفاوت معنی داری بین تمرینات یک طرفه و دو طرفه مشاهده نشد.
-
تمرین مقاومتی در برابر سایر مداخلات
۱۵ مطالعه در این گروه جای می‌گیرند. در مجموع ۵۸۱ بیمار بین ۹ هفته تا ۵.۸ سال پس از سکته مغزی در این مطالعات شرکت کردند. تعداد جلسات تمرینی در این مطالعات بین ۶ تا ۶۶ جلسه تمرین مقاومتی یک طرفه (طرف تحت تاثیر سکته) یا دو طرفه (هر دو طرف) بود. اکثر مطالعات عضلات پایین تنه و تنها ۵ مطالعه عضلات بالاتنه را تمرین دادند. بیشتر مطالعات تمرینات کانسنتریک و تنها یک مطالعه تمرینات اکسنتریک را در پروتکل خود اجرا کردند. در مورد سایر مداخلات می‌توان به تمرینات کششی فعال و غیر فعال بالا و پایین تنه، تمرین هوازی (راه رفتن یا ارگومتر)، فیزیوتراپی عصبی (راه رفتن، تعادل و فعالیت‌های زندگی روزانه) و … اشاره کرد.
اثربخشی: در مجموع، داده‌ها نشان می‌دهد که تمرین مقاومتی در ریکاوری پس از سکته مغزی نسبت به سایر روش‌ها و مداخلات موثرتر بوده است. تنها در آمادگی قلبی ریوی، تمرین مقاومتی تاثیر کمتری نسبت به تمرین ارگومتر داشت. در توانایی راه رفتن، تمرین مقاومتی نسبت به تمرین کششی موثرتر بود، اما نسبت به حرکات و تمرینات دامنه حرکتی غیرفعال تاثیر کمتری داشت. هیچ تفاوت معنی داری بین تمرینات یک طرفه و دو طرفه یا نوع انقباض عضله (اکسنتریک و کانسنتریک) مشاهده نشد.
-
تمرین مقاومتی در برابر سایر پروتکل‌های تمرین مقاومتی
۹ مطالعه در این گروه جای می‌گیرند. در مجموع ۲۸۶ بیمار بین ۳ ماه تا ۵ سال پس از سکته مغزی در این مطالعات شرکت کردند. تعداد جلسات تمرینی در این مطالعات بین ۱۲ تا ۴۰ جلسه تمرین مقاومتی بود. ۴ مطالعه تفاوت تمرینات مقاومتی مختلف (به عنوان مثال، لگ پرس در برابر باز کردن زانو، لگ پرس در برابر تمرینات مختلف بالاتنه، پایین تنه در برابر بالاتنه)، ۳ مطالعه انواع انقباض‌های عضلانی (اکسنتریک در برابر کانسنتریک، اکسنتریک + کانسنتریک در برابر ایزومتریک) را با تمرینات یکسان و ۳ مطالعه تاثیر شدت تمرین (زیاد در برابر کم) در تمرینات یکسان یا متفاوت را مقایسه کردند. هر دو تمرینات یک طرفه (طرف تحت تاثیر سکته) یا دو طرفه (هر دو طرف) در پروتکل‌ها اجرا شدند.
اثر بخشی: نتایج نشان می‌دهد که نوع پروتکل تمرین مقاومتی تاثیر معناداری بر اثر آن بر ریکاوری پس از سکته مغزی دارد. به طور کلی، لگ پرس موثرتر از تمرین باز کردن زانو بود. همچنین، تمرینات پایین تنه موجب بهبود بیشتری در پارامترهای ارزیابی شده نسبت به تمرینات بالاتنه شدند. علاوه بر این، تمرین با شدت بالا موثرتر از تمرین با شدت پایین و تمرینات اکسنتریک و کانسنتریک موثرتر از تمرین ایزومتریک بود.
محدودیت‌های مطالعه
یکی از محدودیت‌های این مطالعه، یکپارچه نبودن مطالعات با توجه به روش انجام مطالعات، انواع مداخلات (انواع مختلف تمرین مقاومتی، مداخلات مختلف گروه کنترل، زمان تداخل متفاوت) و داده‌ها و نتایج مختلف و زیاد بود.
بحث
نتایج این مطالعه مروری و متاآنالیز نشان داد که استفاده منظم از تمرین مقاومتی بر ریکاوری پس از سکته مغزی موثر است، تاثیر تمرین مقاومتی بر نیروی عضلانی و عملکرد حرکتی اندام تحتانی و فوقانی، کیفیت زندگی، استقلال و بازگشت به جامعه و سایر شاخص‌های فیزیولوژیکی مرتبط با سلامتی در مقایسه با سایر مداخلات موثرتر بود و همچنین، پروتکل‌های مختلف تمرین مقاومتی تاثیر متفاوتی دارند. بنابراین، تمرین مقاومتی یک روش موثر و ایمن برای ریکاوری پس از سکته مغزی می‌باشد. با این حال، اطلاعات موجود برای نتیجه گیری در مورد توان بخشی بر اساس شواهد علمی کافی نمی‌باشد.
تاثیر تمرین مقاومتی بر پارامترهای مختلف سکته مغزی:
راه رفتن: همانطور که گفته شد، تمرین مقاومتی نسبت به تمرین کششی موثرتر بود، اما نسبت به حرکات و تمرینات دامنه حرکتی غیرفعال تاثیر کمتری داشت. علاوه بر این، ترکیب تمرینات اکسنتریک و کانسنتریک موثرتر از تمرین ایزومتریک و همچنین، تمرین کانسنتریک موثرتر از تمرین اکسنتریک بود.
نیروی عضلانی و عملکرد حرکتی: داده‌ها نشان می‌دهد که نیرو و حجم عضلانی بیماران سکته مغزی در هر دو طرف بدن (طرف تحت تاثیر سکته و طرف بدون تاثیر آن) تحت تاثیر قرار می‌گیرد. قدرت عضلانی ناکافی و عدم تعادل عضلانی در پای تحت تاثیر، از مهم‌ترین دلایل ناهنجاری‌های راه رفتن در نصف بدن است. از طرفی، آتروفی عضلانی با کاهش سطح آمادگی ارتباط دارد. همچنین، تمرین مقاومتی ممکن است با کاهش عملکرد جسمانی و سارکوپنیا ناشی از سکته مغزی مقابله کند.
تمرین مقاومتی بر هر دو طرف بدن موثر است و موثرتر از سایر روش‌هاست. علاوه بر این، انتخاب پروتکل تمریم مقاومتی نقش مهمی دارد. تمرین با شدت بالا، تمرین اکسنتریک و اکسنتریک + کانسنتریک تاثیر بهتری از تمرین با شدت کم، تمرین کانسنتریک و ایزومتریک دارد.
تحرک، تعادل و کنترل وضعیتی: با وجود تعداد کم مطالعات در این موارد، تمرین مقاومتی به طور معناداری این ناتوانی‌ها را افزایش می‌دهد و تاثیر آن تفاوت زیادی با سایر تداخلات ندارد. همچنین، میان پروتکل‌های مختلف تمرین مقاومتی تفاوت وجود دارد. به عنوان مثال، تاثیر لگ پرس بر توانایی تعادل موثرتر از باز کردن زانو می‌باشد.
عدم تعدل و هماهنگی از مشکلات رایج پس از سکته مغزی است و با خطر افتادن مرتبط می‌باشد. مطالعات پیشین نشان می‌دهند که تمرین مقاومتی منظم برای افراد مسن موجب کاهش خطر افتادن آن‌ها می‌شود. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که تمرین مقاومتی می‌تواند بر توانایی تعادل موثر باشد. با این حال، نتایج یک متاآنالیز نشان می‌دهد که تمرین مقاومتی تاثیر مثبتی بر کنترل وضعیت افراد مسن ندارد.
کیفیت زندگی، استقلال و بازگشت به جامعه: نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که تمرین مقاومتی منظم به‌طور معناداری این موارد را افزایش می‌دهد و موثرتر از سایر مداخلات است. اما سایر مطالعات برتری تمرین مقاومتی بر سایر مداخلات را نشان ندادند. با این حال، تعداد مطالعات برای نتیجه گیری در این زمینه محدود است.
اسپاستیسیتی و هایپرتونی: حدود ۲۵% افرادی که سکته مغزی می‌کنند، در آن‌ها تون عضلانی در دو هفته پس از سکته افزایش می‌یابد که موجب افزایش درد و کاهش کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود. داده‌ها در این زمینه محدود است. با این حال، نتایج موجود نشان می‌دهد که تمرین مقاومتی این ناتوانی‌ها را کاهش می‌دهد.
آمادگی قلبی ریوی: کاهش آمادگی قلبی ریوی فرآیند پیشرفت توان بخشی را کاهش می‌دهد و با خطر سکته مغزی مجدد همراه است. شواهد در مورد تاثیر تمرین ارگومتر بر آمادگی قلبی ریوی در سکته مغزی ناکافی است. نتایج موجود نشان می‌دهد که تمرین مقاومتی فواید کمتری نسبت به دوچرخه ارگومتر دارد. با این حال، مطالعه‌ای در مورد تاثیر تمرین مقاومتی در مقایسه با بدون هیچگونه مداخله‌ای انجام نشده است.
توانایی‌های شناختی و حالت احساسی و هیجانی: اختلالات شناختی پس از سکته مغزی یکی از عواقب رایج سکته مغزی است که کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد. افسردگی پس از سکته مغزی نیز تعداد بسیار زیادی از بیماران را درگیر می‌کند. مطالعات کمی در مورد تاثیر تمرین مقاومتی بر این موارد پس از سکته مغزی محدود است. با این وجود، نتایج مطالعه حاضر نشان می‌دهد که تمرین مقاومتی می‌تواند بر این موارد موثر باشد. فعالیت جسمانی می‌تواند بروز مجدد علایم افسردگی را کاهش دهد.
سایر شاخص‌های فیزیولوژیکی مرتبط با سلامتی: نتایج متاآنالیز حاضر نشان می‌دهد که تمرین مقاومتی بر بهبود موارد مرتبط با سلامتی موثرتر از سایر مداخلات است. مواردی نظیر فرآیندهای متابولیکی (مانند متابولیسم گلوکز)، پارامترهای همودینامیک (مانند فشار خون، تغییر پذیری ضربان قلب، استرس اکسیداتیو)، ترکیب بدن (مانند BMI، چربی بدن) و فعالیت عضلانی (EMG). از طرفی، نوع پروتکل تمرین مقاومتی نیز اهمیت دارد. لگ پرس، تمرین اکسنتریک + کانسنتریک و تمرین کانسنتریک به ترتیب از تمرین باز کردن زانو، تمرین ایزومتریک و تمرین اکسنتریک بر بهبود خطرات قلبی، فاکتورهای مرتبط با ایمنی و فعالیت EMG موثرتر هستند.
نتیجه گیری
با این وجود، به طور کلی می‌توان گفت که دریافت برنامه تمرین مقاومتی پس از سکته مغزی ریکاوری را بهبود می‌بخشد. و تاثیر آن بر نیروی عضلانی و عملکرد حرکتی، کیفیت زندگی، استقلال و سایر شاخص‌های فیزیولوژیکی مرتبط با سلامتی بیشتر است. از طرفی، نوع تمرین مقاومتی نیز اهمیت دارد و اثرات متفاوتی دارند. با این حال، شواهد کافی نیست.
منبع:
پیشنهاد می‌کنیم مطالعه “ورزش از راه‌های موثر بر کاهش فشار خون” را نیز مطالعه فرمایید.
