تاثیر رژیم گیاه خواری بر کاهش فشار خون

مقدمه

ادعا شده است که رژیم گیاه خواری تاثیر کاهشی بر فشار خون دارد. بیماری فشار خون به‌عنوان فشار خون سیستولیک ۱۴۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر و فشار خون دیاستولیک ۹۰ میلی‌متر جیوه یا بیشتر در نظرگرفته می‌شود (۱). راهنمای انجمن قلب آمریکا، فشار خون سیستولیک بالای ۱۳۰ و/یا دیاستولیک بالای ۸۰ را فشار خون بالا در نظر می‌گیرد (۲). فشار خون، عامل مستقل و اصلی بیماری‌های قلبی‌عروقی و نارسایی مزمن کلیه می‌باشد. افراد دارای فشار خون ۲-۳ برابر بیشتر از افراد عادی در معرض خطر سکته یا بیماری قلبی هستند (۱).

به‌علاوه، احتمال مبتلا به دیابت نوع دو در افراد دارای فشار خون بیشتر است. و افراد مبتلا به دیابت نوع دو دارای فشار خون نیز هستند. افرادی که هر دو بیماری فشار خون و دیابت نوع دو را دارند، بیشتر در معرض سکته و در برخی موارد سکته منجر به مرگ هستند. همچنین، فشار خون به تنهایی مسئول ۲۹% علت اصلی بیماری کلیوی در مرحله آخر می‌باشد (۱).

تخمین زده شده که حدود ۲۶ درصد جمعیت جهان (۹۵۷-۹۸۷ میلیون نفر) در سال ۲۰۰۰ مبتلا به فشار خون بودند. این روند افزایشی بود و به حدود ۱۳/۱ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۵ رسید. این بیماری بیشتر افراد کشورهای با درآمد کم و متوسط را درگیر کرده است. و به دلیل افزایش جمعیت و روند بی‌سابقه پیری می‌باشد (۱).

رژیم گیاه خواری

رژیم گیاه خواری به چند دسته تقسیم می‌شود. دسته اول، رژیم وگان (vegan) که تنها بر پایه گیاه است. دسته دوم، رژیم گیاه خواری لاکتو-اوو (lacto-ovo-vegetarian) می‌باشد. این رژیم فاقد گوشت می‌باشد، اما شامل تخم مرغ و/یا محصولات لبنی نیز می‌باشد. دسته سوم، پسکو وجترین یا گیاه خواران پسکو (pescovegetarian) که گوشت ماهی نیز در رژیم آن‌ها وجود دارد. دسته چهارم، نیمه گیاه خوار (semivegetarian) که در رژیم آن‌ها علاوه‌بر ماهی گوشت‌های دیگر نیز هست. اما کمتر از یک بار در هفته مصرف می‌شوند.

رژیم گیاه‌خواری دارای مقدار بیشتری گلوتامیک اسید و پروتئین‌های گیاهی است که اثر کاهشی بر فشار خون دارند. بنابراین، کیفیت بالاتری نسبت به رژیم غیر گیاه خواری دارد. به‌علاوه، مقدار فیبر، میزان آنتی‌اکسیدان‌ها و پتاسیم بیشتر و همچنین، چربی اشباع شده و سدیم کمتر در رژیم گیاه‌‌خواری می‌تواند منجر به پایین آمدن شاخص توده بدن و فشار خون شود.

مکانیسم‌های کاهش فشار خون با رژیم گیاه خواری

رژیم گیاه خواری فشار خون را از طریق چندین مکانیسم کاهش می‌دهد. مکانیسم‌هایی مانند بهبود ویسکوزیته خون (میزان مقاومت آن در مقابل جاری شدن)، اتساع عروق و حساسیت به انسولین؛ ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی؛ تغییر گیرنده‌های حساس به فشار، رنین-آنژیوتانسین و سیستم عصبی سمپاتیک؛ و تغییر فشار روده. بنابراین، مطالعات پیشنهاد می‌کنند که رژیم‌های غذایی با مصرف کمتر گوشت مانند رژیم گیاه خواری با کاهش بیماری‌هایی مانند فشار خون، سلامت بیشتر و طول عمر بیشتری مرتبط می‌باشند.

با این حال، نتایج مطالعات پیشین متناقض هستند. در مطالعه متاآنالیز حاضر، به بررسی ارتباط میان رژیم گیاه خواری و کاهش فشار خون پرداخته شده است. این مطاله همچنین، فواید مرتبط با رژیم گیاه خواری را در مقایسه با رژیم همه چیز خواری بررسی می‌کند.

روش انجام مطالعه

مداخله رژیم غذایی شامل گروه رژیم گیاه‌خواری لاکتو-اوو و وگان به‌مدت حداقل دو هفته بود. گروه کنترل نیز شامل شرکت‌کنندگان با رژیم همه چیز خوار بودند. در واقع، مطالعاتی در نظر گرفته شدند که تاثیر رژیم گیاه خواری را با رژیم غیر گیاه خواری بر فشار خون سیستولیک (SBP) و دیاستولیک (DBP) مقایسه کرده بودند.

به‌طور کلی، ۱۵ مطالعه شامل ۸۵۶ آزمودنی در این مطالعه استفاده شدند. ۱ مطالعه بر روی کودکان و بقیه بر روی بزرگسالان انجام شده بودند. ۵ مطالعه از رژیم گیاه‌خواری لاکتو-اوو و ۱۰ مطالعه از رژیم وگان استفاده کردند. ۸ مطالعه روی آزمودنی‌های مبتلا به دیابت و ۷ مطالعه بر روی آزمودنی‌های بدون دیابت انجام گرفت. مدت زمان مطالعه بین ۳ تا ۷۴ هفته بود. فشار خون پایه در افراد به طور میانگین ۱۲۵/۵ میلی‌متر جیوه (۱۰۸-۱۴۹/۵) / ۷۵/۳ میلی‌متر جیوه (۶۵-۸۶) بود.

از روش آماری trial sequential analysis (TSA) برای تعیین اینکه شواهد موجود برای این موضوع کافی هستند یا خیر، استفاده شد. متاآنالیز با استفاده از این روش آماری می‌تواند ارتباط میان رژیم گیاه خواری و کاهش فشار خون و فواید رژیم گیاه خواری در مقایسه با رژیم همه چیز خواری را با استفاده از معتبر بودن نتایج و کافی بودن نمونه آماری بسنجد.

نتایج

فشار خون پس از مداخله در افراد به طور میانگین ۱۲۲/۶ میلی‌متر جیوه (۱۰۶/۴-۱۴۷) / ۷۳/۸ میلی‌متر جیوه (۶۴-۸۳/۵) بود.

تاثیر رژیم گیاه خواری بر فشار خون سیستولیک

کاهش معناداری در SBP در افرادی که یکی از دو رژیم گیاه‌خواری را داشتند، در مقایسه با گروه کنترل صرف نظر از سن افراد مشاهده شد.

در گروه رژیم وگان کاهش بیشتری در SBP در مقایسه با گروه لاکتو-اوو مشاهده شد. همچنین، SBP در افراد بدون دیابت بیشتر از افراد مبتلا به دیابت پایین آمد.

نتایج TSA چند مطالعه نشان داد که فشار خون سیستولیک تحت تاثیر رژیم گیاه‌خواری کاهش می‌یابد. اما، اضافه کردن نتایج بقیه مطالعات این تاثیر را نشان نداد. با این حال، چون تعداد آزمودنی‌ها در این روش آماری به‌میزان مورد نیاز نبود (۸۸۴ بیمار در مقابل ۱۰۰۰ بیمار مورد نیاز)، شواهد مبنی بر رژیم گیاه‌خواری که فشار خون سیستولیک را پایین نمی‌آورد، قطعی نیست.

تاثیر رژیم گیاه خواری بر فشار خون دیاستولیک

کاهش معناداری در DBP نیز در افرادی که یکی از دو رژیم گیاه خواری را داشتند، در مقایسه با گروه کنترل صرف نظر از سن افراد مشاهده شد.

در گروه رژیم وگان در DBP کاهش مشاهده شد. اما، در گروه لاکتو-اوو تغییری در فشار خون در آخر مطالعه مشاهده نشد. همچنین، به‌طور شگفت‌آوری، پایین آمدن DBP در افراد مبتلا به دیابت بیشتر از افراد بدون دیابت بود.

نتایج TSA چند مطالعه نشان داد که DBP تحت تاثیر رژیم گیاه خواری کاهش می‌یابد. اما، اضافه کردن نتایج بقیه مطالعات این تاثیر را نشان نداد. در آخر، اضافه کردن نتیجه مطالعه آخر نشان داد که رژیم گیاه خواری با کم شدن DBP همراه است. با این حال، چون تعداد آزمودنی‌ها در این روش آماری به‌میزان مورد نیاز نبود (۸۸۴ بیمار در مقابل ۱۰۰۰ بیمار مورد نیاز)، شواهد مبنی بر رژیم‌ گیاه خواری که فشار خون دیاستولیک را می‌تواند پایین آورد، قطعی نیست.

بحث

نتایج متاآنالیز نشان داد که الگوی رژیم گیاه خواری SBP و DBP را به‌طور معناداری کاهش می‌دهد. این نتیجه قطعا برای افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای که در حال حاضر رژیم منظم گیاه خواری ندارند، مهم است. چون مطالعات پیشین گزارش کردند که با ۱ میلی‌متر جیوه کاهش در SBP، احتمال بیماری قلبی کرونری تا ۱۳/۵ مورد، سکته تا ۱۲/۱ مورد و نارسایی قلبی تا ۲۰/۳ مورد در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر در سال کم می‌شود.

مکانیسم‌های احتمالی مرتبط با کاهش فشار خون تحت تاثیر رژیم گیاه خواری

یکی از مکانیسم‌های احتمالی مرتبط با کاهش فشار خون که در رژیم گیاه‌خواری دیده می‌شود، تاثیر کاهشی آن بر کلسترول کل، LDL، HDL و non-HDL می‌باشد. به این دلیل که رژیم گیاه خواری دارای مقدار زیادتری فیبر و اسیدهای چرب غیر اشباع چند گانه امگا-۶ و مقدار کمتری کلسترول، چربی کل و اسیدهای چرب اشباع نسبت به رژیم همه چیز خوار هستند. سطح کمتر کلسترول در نهایت به تنظیم فشار خون کمک می‎‌کند.

رژیم گیاه‌خواری همچنین، شامل مقدار زیادی فیتوکمیکال (گیاه شیمیایی) و آنتی‌اکسیدان هستند. مطالعات پیشین گزاش کردند، رژیم‌هایی که مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل دارند، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی خون را افزایش می‌دهند. متعاقبا، می‌توانند فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را در افراد مبتلا به فشار خون بالا و افراد با فشار خون نرمال پایین آورد.

تفاوت‌های رژیم‌های مختلف گیاه خواری

در رژیم وگان کاهش بیشتری در فشار خون در مقایسه با رژیم لاکتو-اوو و همه چیز خواری مشاهده شد. همچنین، کاهش بیشتری در SBP در رژیم لاکتو-اوو در مقایسه با رژیم همه چیز خواری مشاهده شد. در واقع، مصرف منظم گوشت، به‌ویژه گوشت قرمز، خطر بیماری را افزایش می‌دهد. زیرا مشتقات فرآوری شده در محصولات گوشتی، عامل مرتبط با فشار خون بالا هستند. از طرفی، گیاه خواران به‌طور معناداری مرگ و میر ناشی از بیماری ایسکمیک قلبی کمتری دارند (۲۹%).

این نتایج نشان می‌دهد، رژیم‌های گیاهی که فقط دارای منابع گیاهی هستند مانند رژیم وگان، در کم کردن فشار خون نسبت به سایر رژیم‌های گیاه‌خواری موثرتر هستند. مانند رژیم‌های گیاهی که شامل محصولات حیوانی مثل تخم مرغ یا لبنی هستند مانند رژیم لاکتو-اوو.

در راستای این نتایج، مطالعات دیگر نیز نشان دادند که مصرف زیاد میوه و سبزیجات در مقایسه با مصرف زیاد محصولات لبنی، فشار خون را بیشتر پایین می‌آورد. این احتمالا به این دلیل است که میزان اسیدهای چرب اشباع در محصولات لبنی بیشتر است. که بر نیم‌رخ لیپیدی با افزایش LDL و افزایش اترواسکلروزیس (تصلب شرایین، گرفتگی عروق) تاثیر می‌گذارد. این می‌تواند در نهایت منجر به افزایش فشار خون شود. با این حال، مقایسه رژیم‌های گیاه‌خواری در این مطالعه کمی دشوار است.

تاثیر رژیم گیاه خواری بر فشار خون در افراد مختلف

همان‌طور که گفته شد، رژیم گیاه‌خواری هر دو SBP و DBP را کاهش داد. کاهش بیشتری در SBP در افراد بدون دیابت در مقایسه با افراد مبتلا به دیابت مشاهده شد. متقابلا، کاهش بیشتری در DBP در افراد مبتلا به دیابت در مقایسه با افراد بدون دیابت مشاهده شد. دلیل آن می‌تواند این باشد که میانگین سنی افراد مبتلا به دیابت (۵۴/۹ سال) بیشتر از میانگین سنی افراد بدون دیابت (۴۰/۹ سال) بود. بنابراین، کاهش DBP کمتری در افراد بدون دیابت جوان‌تر مشاهده شد.

رژیم گیاه خواری می‌تواند به همه افراد دارای بیماری زمینه‌ای و عموم مردم پیشنهاد شود. به امید این‌که این روش غیر دارویی فشار خون غیر کنترل شده را پایین آورد. که می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی پیشرفته و مرگ و میر را کاهش دهد.

پیشنهاد می‌کنیم مقاله “رژیم غذایی کتوژنیک + ورزش” را نیز مطالعه کنید.

محدودیت‌های مطالعه

از محدودیت‌های مطالعات این بود که خود آزمودنی‌ها رژیم‌های غذایی خود را به کمک کتاب راهنمای آشپزی آماده می‌کردند. یا در چند مطالعه آزمودنی‌ها در محل آزمایش رژیم‌های غذایی خود را آماده می‌کردند. این می‌تواند موجب نگرانی‌هایی در مورد سوگیری شود.

همچنین، فقط در مورد الگوهای رژیمی گفته شده بود. در مورد مواد تغذیه‌ای و ارزش‌های غذایی رژیم‌های غذایی که توسط شرکت‌کنندگان مصرف شده بود، اطلاعات کمی وجود داشت. نکته مهم این‌که، مقدار انرژی دریافتی عامل مهمی در وزن بدن و کاهش فشار خون می‌باشد. همچنین، اطلاعات کمی در مورد مقایسه تغییرات در میزان انرژی دریافتی و وزن بدن پایه و پس از مداخله در میان رژیم‌های گیاه خواری در مقایسه با گروه کنترل وجود داشت. بنابراین، نمی‌توان مصرف انرژی را در پایین آوردن فشار خون در مطالعه فعلی درگیر کرد.

به‌علاوه، در برخی مطالعات برخی ویژگی‌های سبک زندگی شرکت‌کنندگان محدود شده بود. مانند محدود کردن مصرف الکل، نمک، غذاهای چرب، کافئین و/یا سیگار کشیدن. اما در دیگر مطالعات محدودیتی وجود نداشت. این‌ها عوامل گیج کننده در کنترل فشار خون هستند. بنابراین، ممکن است بر نتایج مطالعه تاثیر بگذارند.

در آخر، همان‌طور که گفته شد، تعداد آزمودنی‎‌ها به اندازه تعداد مورد نیاز برای روش آماری متاآنالیز نبود. بنابراین، پیشنهاد می‌شود در آینده مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود که بتوان نتیجه‌گیری قطعی گرفت.

نتیجه‌گیری

با توجه به نتایج متاآنالیز از طریق روش TSA، تعداد آزمودنی‌ها به میزان مورد نیاز (۱۰۰۰ بیمار) نبود. این نشان می‌دهد که شواهد مبنی بر تاثیر رژیم گیاه خواری بر کاهش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک با توجه به ۸۸۴ آزمودنی قاطع نیست و نمی‌توان نظر قطعی داد.

در کل می‌توان گفت، رژیم گیاه خواری، بخصوص رژیم وگان، فشار خون را در مقایسه با رژیم همه چیز خواری کاهش می‌دهد. بنابراین، این رژیم‌ها می‌توانند نقش مهمی در پیش‌گیری اولیه و مدیریت کلی فشار خون بالا داشته باشند. اگر گیاه خوار هستید با دریافت برنامه غذایی و ورزشی مختص به خود به وزن دلخواه خود برسید.

مطالعه

Lee, K. W., Loh, H. C., Ching, S. M., Devaraj, N. K., & Hoo, F. K. (2020). Effects of vegetarian diets on blood pressure lowering: a systematic review with meta-analysis and trial sequential analysis. Nutrients, ۱۲(۶), ۱۶۰۴.

https://www.cdc.gov/bloodpressure/about.htm