کبد چرب غیر الکلی و کاهش وزن

مقدمه

کبد چرب غیر الکلی یک بیماری کبدی است که با چاقی مرتبط است. گفته شده است که کاهش وزن می‌تواند بیومارکرهای بیماری کبدی را بهبود بخشد.

مطالعه مروری و متاآنالیز حاضر، افرادی را که هرگونه مداخله‌ای با هدف کاهش وزن انجام داده بودند بررسی کرده است. روش‌هایی شامل برنامه رفتاری کاهش وزن، دارو درمانی و روش‌های جراحی، بدون کاهش وزن شدید یا با شدت کم.

کبد چرب غیر الکلی چیست؟

کبد چرب غیر الکلی (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease, NAFLD) یک طیف وسیعی از بیماری‌ها را شامل می‌شود. از چربی اضافی در کبد (استئاتوز) که می‌تواند به التهاب و فیبروز پیشرفت کند (استئاتو هپاتیت غیر الکلی (NASH))، فیبروز پیشرفته و سیروز. کبد چرب غیر الکلی حدود ۲۵-۳۰ درصد مردم دنیا را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با چاقی مرتبط است. حدود ۵۰-۷۵ درصد افراد مبتلا به چاقی، NAFLD نیز دارند. چاقی یک عامل برای شروع بیماری‌های کبدی است و با فرم‌های شدیدتر NAFLD مرتبط می‌باشد.

NAFLD یک بیماری جدی و پرهزینه است. چون این بیماران در معرض خطر بالای مرگ و میر مرتبط با کبد و قلبی-عروقی هستند. در افراد با NAFLD شدید ۲.۵ برابر بیشتر احتمال شیوع بیماری‌های قلبی-عروقی وجود دارد.

درمان کبد چرب غیر الکلی

در حال حاضر، هیچ داروی مجازی برای درمان این بیماری موجود نمی‌باشد. دستورالعمل‌های بالینی در سراسر دنیا اصلاح سبک زندگی را پیشنهاد می‌دهند. که بیشتر شامل کاهش وزن و افزایش فعالیت بدنی می‌باشد. با این‌حال، دریافت برنامه درمانی ویژه برای کاهش وزن ارائه نمی‌دهند.

برنامه‌های کاهش وزن رفتاری (Behavioral Weight Loss Programs, BWLPs)، دارو درمانی کاهش وزن و جراحی چاقی موجب کاهش وزن می‌شوند که به نفع ویژگی‌های قلبی-عروقی است. اما ارتباط آن با بهبود در NAFLD نامشخص است.

با توجه به اطلاعات موجود، کاهش وزن، NAFLD را از طریق کاهش حساسیت به انسولین، التهاب و استرس اکسیداتیو بهبود می‌بخشد.

روش مطالعات

۲۲ مطالعه با بررسی ۲۶ مداخله در این مطالعه مروری بررسی شدند. در مجموع، کلی ۲۵۸۸ آزمودنی در این مطالعات شرکت کردند. از این میان، حدود ۶۶ درصد آزمودنی‌ها مرد بودند، میانگین سنی ۴۵ سال و میانگین BMI 7/33 بود و ۷ درصد آن‌ها دیابت نوع ۲ داشتند.

مطالعات با مداخلات BWLPs، دارو درمانی و جراحی چاقی در این مطالعه مروری در نظر گرفته شدند. مداخلات فعالیت ورزشی یا رژیم که هدفشان کاهش وزن نبود در نظر گرفته نشدند. میانگین زمان مداخلات ۶ ماه (۳-۸ ماه) بود.

مطالعات باید حداقل یک بیومارکر از بیماری کبدی شامل آلانین آمینوترنسفراز (ALT)، آسپارات ترنس آمیناز (AST)، آلکالین فسفاتاز (ALP)، گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)، امتیاز فیبروز کبدی، امتیاز فیبروز NAFLD، شاخص کبد چرب، سفتی کبد، التهاب، فیبروز و … را بررسی کرده باشند. از طرفی، مارکرهای وزن و مقاومت به انسولین (مانند گلوکز ناشتا، انسولین ناشتا و مدل هموستاز ارزیابی مقاومت به انسولین (HOMA-IR)) به‌عنوان متغیرهای واسطه در نظر گرفته شدند.

بیومارکرهای کبدی

ALT

ALT بیشتر با تجمع چربی کبدی مرتبط است. افزایش سطح پلاسما با چاقی و سندروم متابولیک مرتبط است. که از مشخصه‌های اصلی آن چاقی شکمی، دیس‌لیپیدمی، فشار خون بالا و هایپرگلایسمی (قند خون بالا) می‌باشد. همچنین، فعالیت زیاد ALT، مستقل از سن، چاقی و مصرف الکل، با ایجاد دیابت نوع ۲ و سندروم متابولیک مرتبط می‌باشد (۲).

AST

این آنزیم در متابولیسم آمینواسید ضروری است. AST هنگامی‌که کبد یا عضلات آسیب دیده باشند آزاد می‌شود. مقدار زیاد آن می‌تواند نشان‌دهنده آسیب‌های اسکلتی-عضلانی، قلبی، کبدی، کلیوی، پانکراس و آنمی باشد. اما تناسب AST : ALT بیشتر به‌طور اختصاصی برای کبد به‌کار می‌رود (۳).

ALP

آلکالین فسفاتاز یک آنزیم در خون است که به شکست پروتئین‌ها کمک می‌کند. بدن از برای طیف گسترده‌ای از فرآیندها استفاده می‌کند. این آنزیم نقش مهمی در عملکرد کبد و توسعه استخوان دارد. مقدار زیاد این آنزیم می‌تواند به‌معنای این باشد که کبد به درستی کار نمی‌کند (۴ و ۵).

GGT

آنزیمی است که در کبد، کلیه و پانکراس یافت می‌شود. این آنزیم عملکردهای گوناگونی دارد. افزایش GGT می‌تواند در آسیب‌های کبدی و چاقی مشاهده شود (۶).

نتایج

در مقایسه با مداخلات کم شدت، شدت حداقل و بدون شدت، مداخلات کاهش وزن با شدت بیشتر، موجب تغییر وزن بیشتری شدند. مداخلات با شدت بیشتر با بهبود تنظیم گلوکز و مقاومت به انسولین مرتبط بودند.

نتایج نشان داد که مارکرهای خونی بیماری کبدی شامل ALT و AST بهبود یافتند. رابطه‌ای میان امتیاز فیبروز NAFLD و شاخص کبد چرب یافت نشد. تنها یک مطالعه در امتیاز فیبروز کبدی بهبود مشاهده کرد.

نتایج همچنین نشان داد، مداخلات کاهش وزن با بهبود در استئاتوز کبدی، سفتی کبد، امتیاز NAS (امتیاز بیماری NAFLD) و NASH مرتبط می‌باشد. از طرفی، تغییری در التهاب یا فیبروز مشاهده نشد.

دو مطالعه بیماران را تا پس از مداخله نیز دنبال کردند. یک مطالعه تا ۶ ماه و مطالعه دیگر تا ۵ سال پس از مداخله. هیچ تفاوتی در وزن، گلوکز، HOMA-IR، ALT، یا شاخص کبد چرب در پیگیری طولانی‌مدت مشاهده نشد.

در روش‌های جراحی یا دارو درمانی عوارضی گزارش شد. که علائم گوارشی رایج‌ترین علائم گزارش‌شده بود.

تفاوتی بین مداخلات (BWLP یا دارو درمانی) در مارکرهای وزن و تنظیم گلوکز مشاهده نشد. استئاتوز با BWLPs بهبود یافت. اما در دارو درمانی به تنهایی بهبودی یافت نشد.

مقایسه مداخلات در برابر مراقبت معمول، تاثیر بیشتری را نسبت به مقایسه مداخلات با شدت کم و بالا نشان داد، بخصوص برای استئاتوز.

نتایج تغییراتی را که در فیبروز بررسی شده بود، میان افراد با درجات مختلف کبد چرب غیر الکلی و افراد با NASH نشان نداد. همچنین، نتایجی از بدتر شدن فیبروز در افراد با NASH مشاهده نشد.

محدودیت‌ها

محدودیت‌ این مطالعات این است که بیشتر آن‌ها تاثیر کوتاه یا میان مدت را بررسی کردند. بنابراین، تاثیر این مداخلات بر کبد در طولانی‌مدت مشخص نیست.

مداخلات کاهش وزن چه تاثیری بر کبد چرب غیر الکلی دارند؟

در افراد مبتلا به NAFLD، مداخلات با هدف کاهش وزن تاثیرات آماری و بالینی معناداری در کوتاه‌مدت داشتند. در واقع، موجب بهبود در بیومارکرهای خونی بیماری کبدی مانند ALT و AST، همچنین، سفتی کبدی، استئاتوز و NAS شدند. اما تغییری در فیبروز کبدی پس از ۶ ماه مشاهده نشد.

گزارش‌ها پیشنهاد می‌کنند که برای بیماران NAFLD و NASH هدف کاهش وزن بهتر است ۵ تا ۱۰ درصد باشد. به نظر می‌رسد که فواید در افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی که دارای اضافه وزن بودند بیشتر از افرادی بود که دارای اضافه وزن نبودند. با این‌حال، نتایج نشان داد که کاهش وزن برای افراد دارای وزن سالم نیز تا حدی مفید است.

به‌دلیل اینکه فواید قلبی-عروقی دارد، استفاده از این برنامه‌ها می‌تواند برای این افراد با خطر بالای بیماری‌های قلبی-عروقی ارزشمند باشد.

 

پیشنهاد می‌کنیم مطالعه “ارتباط میان کرونا و اختلال در چربی خون (دیس لیپیدمی)” را نیز مطالعه کنید.

 

مطالعات

Koutoukidis, D. A., Astbury, N. M., Tudor, K. E., Morris, E., Henry, J. A., Noreik, M., … & Aveyard, P. (2019). Association of weight loss interventions with changes in biomarkers of nonalcoholic fatty liver disease: a systematic review and meta-analysis. JAMA internal medicine, ۱۷۹(۹), ۱۲۶۲-۱۲۷۱.

Chen, Z. W., Chen, L. Y., Dai, H. L., Chen, J. H., & Fang, L. Z. (2008). Relationship between alanine aminotransferase levels and metabolic syndrome in nonalcoholic fatty liver disease. Journal of Zhejiang University Science B, ۹(۸), ۶۱۶-۶۲۲.

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128019474000032

https://www.medicalnewstoday.com/articles/321984#:~:text=Alkaline%20phosphatase%20(ALP)%20is%20an,liver%20function%20and%20bone%20development.

https://www.webmd.com/digestive-disorders/alkaline_phosphatase_test

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B978012813125100057X